Reizen langs de resten van het Romeinse Rijk

Deva

Liverpool; in het voorjaar van 2017 bracht ik er enkele dagen door. Liverpool had zich in mijn hoofd vastgezet als een smerige industriestad, waar weliswaar de Beatles vandaan kwamen, maar niet echt als een plaats die je persé wilt bezoeken. Maar het tegendeel is waar. Liverpool is een bruisende metropool met theaters, musea en natuurlijk die leuke uitgaanswijk in het centrum, waar de Beatles voor het eerst optraden.
De stad staat vol met beelden, die aan hen en hun liedjes herinneren. En de 'Liverpoolians' behoren tot de meest vriendelijke Engelsen die ik ooit ontmoet heb. Maar dit alles was niet echt de reden waarom ik naar Liverpool reisde. Ongeveer 50 mijl ten zuidoosten van Liverpool ligt Chester: een belangrijke Romeins castrum waarvan de plattegrond tot op de dag van heden bewaard is gebleven.

In de eerste eeuw van de Romeinse overheersing waren er vier legioenen in Brittania gevestigd. De Britse provincie was één van de onrustigste van het rijk. De Romeinen voerden er tientallen grote en kleinere veldslagen en slaagden er desondanks niet in het gehele eiland onder Romeins gezag te brengen. Om de invallen van vijandelijke Schotse stammen te kunnen beteugelen liet Hadrianus in 122 een muur aanleggen. Zijn opvolger Pius Antoninus verlegde de noordgrens in 142 nog 160 kilometer noordelijk, maar die muur hield het slechts 20 jaar.

Het fort Deva werd waarschijnlijk gesticht door de gouverneur Sextus Julius Frontinus (73 - 78). In Deva waren twee legioenen gelegerd: eerst in 76 het II legioen Adiutrix, dat in 80 na Christus uit Brittania naar Sirnium (Pannonia inferior) werd gezonden, en dat in 87 na Christus vervangen werd door het XX legioen Valeria Victrix. Na het eind van de derde eeuw is niets meer vernomen van dit laatste legioen.

De naam 'legioen' stamt volgens Plutarchus uit de tijd dat Romulus vlak na de stichting van Rome een legermacht samenstelde en betekent uitgekozenen omdat ze uit het gehele volk afkomstig waren. Dat eerste legioen bestond 3.000 man voetvolk en 300 ruiters. Die legermacht was verdeeld in afdelingen van 100, die geleid werden door aanvoerders die een bundel hooi en bladertakken aan een stang omhoog hielden. Die bundels noemden de Latijnen 'manipuli'. Deze kleinste eenheid van een legioen heette daarom manipulus en had een eigen vaandel. Drie manipels vormden een cohort.

Bestond het legioen - dat Romulus oprichtte - uiteraard louter en alleen uit mannen die in Rome woonden, in de eerste en tweede eeuw kwamen de legionairs uit alle windstreken van het Rijk. Legionairs van het IX legioen Hispania, dat vermoedelijk in Eboracum (York) gelegerd was, kwamen bijvoorbeeld onder meer uit Heraclea (Italia), Clunia (Raetia) en Vienna (Gallia Narbonensis). Datzelfde legioen had een respectabele staat van dienst. Het IX legioen Hispania vocht in de Cantrabische oorlogen (29-19) en de opstand in Pannonia (6-9), nam vermoedelijk deel aan de invasie van Brittania (43 voor Christus), vocht in de opstand van koningin Boudica (60-61) en nam deel aan de slag van Lugdunum in 196.

Deva had een amfitheater waarvan de resten te bezichtigen zijn.

Er is een mooi kleine museum met een bijzondere archeologische collectie. In een vitrine liggen drie loodbaren, die de importantie van deze provincie voor de winning van ertsen weerspiegelen. Plinius beschrijft dat in Brittania er zo'n overvloed aan lood te vinden was, dat er zelfs wetten uitgegeven waren om overproduktie te voorkomen.

De Romeinen verhuurden het expoloitatierecht van mijnen. Zo brachten volgens Plinius kopermijnen in Baetica een huur op van 200.000 tot 255.000 denari. En de opbrengst van de laatste was 400.000 sestertiën. Voorwaar geen slechte opbrengst.
In Chester zijn loodstaven gevonden, die met de tekst 'DECEANGLICUM' gemerkt zijn.

Karl Baedeker schrijft in zijn reisgids Great Britain (1901) uitgebreid over de Romeinse historie van Chester. Muirhead's England (1922) beschrijft die kort.

Link: Deva