Reizen langs de resten van het Romeinse Rijk

Het Romeinse Rijk in de schilderkunst

Een bezoek aan Madrid, dat een prachtig archeologisch museum bezit, bracht me op een ander idee. Jaren geleden was ik er eens alleen geweest op doorreis naar Lissabon, waar mijn vrouw vanuit ons woonplaats naar toe was gefietst. Nu waren we er samen enkele dagen om de stad te verkennen. Op de eerste dag bezochten we het Thyssen-Bornemisza, de grootste privécollectie in Europa. Daar werd ik getroffen door een schilderij van Hubert Robert; de tempel van Diana in Nîmes.
In het begin van ons huwelijk bezochten we Nîmes en bewonderden er de Romeinse gebouwen, zo ook de tempel van Diana. Wat me het meeste aan het schilderij trof was dat er nauwelijks iets veranderd is sinds Robert het schilderde en dat wakkerde mijn nieuwsgierigheid aan.
Zouden er meer schilderijen zijn van plekken die we de afgelopen jaren bezocht hebben en hoe zouden die de staat van de monumenten weergeven?

Die zoektocht heb ik hier in beeld gebracht. Er blijken honderden zo niet duizenden prachtige - meest neoclascistische, maar ook moderne - schilderijen van de resten van het Romeinse Rijk te zijn. Mijn zoon, die de website onderhoudt, heeft een interactieve kaart gemaakt. Door op een plaats te klikken opent zich een venster met een schilderij. Voor iedere plek maar één. Dat was ook meteen de grote uitdaging.
Welk schilderij te kiezen en van welke schilder?

De Grand Tour

De Grand Tour was de traditionele reis door Europa, die vanaf het midden van de zeventiende eeuw in zwang kwam bij de Britse upperclass. De reis was een soort initiatierite voor jongeren van rijke komaf in Noord-Europa. Ze reisden naar de klassieke wereld om hun opvoeding af te sluiten. Daarna begon de echte wereld. Die van besturen, van rechtspreken en van oorlogvoeren.

Men ondernam een reis van minimaal enkele maanden naar de oorsprong van onze beschaving: Rome. Daarnaast werden plaatsen als Venetië, Florence, Napels en Syracuse bezocht. De reislustige jonge elite nam er kennis van de klassieke oudheid en de renaissance. Ze logeerden bij de Italiaanse adel of landgenoten die er diplomatieke functies aan de hoven vervulden. En ze vierden er vooral feest.

De bekendste Grand Tour is wellicht de Italiaanse reis van Goethe (1749-1822), die weliswaar op oudere leeftijd van 1786 tot 1788 door geheel Italië reisde. Hij bezocht er de meest aanzienlijken waar hij zijn stukken voorlas. Hij bezocht er theaters, musea en de resten van de antieke wereld.
In 1787 bezocht hij in Napels de Engelse gezant Sir William Hamilton. Deze Hamilton was behalve diplomaat ook kunstverzamelaar, antiquair en speelde verdienstelijk viool. Goethe is zeer onder de indruk van zijn verzameling, die bestaat uit honderden stukken, maar die volgens hem volstrekt chaotisch zijn opgeslagen.
Leopold en Wolfgang Amadeus Mozart werden zeventien jaar eerder ontvangen door de dezelfde Hamilton. In de brief van 22 mei 1770 beschrijft Leopold dit bezoek aan zijn vrouw Maria Anna, die in Salzbourg is achtergebleven.

Sir William Hamilton is ook degene die de beroemde Portland Vaas in 1784 naar Engeland bracht, waar deze in 1786 op een veiling verkocht werd aan de weduwe van William Bentinck, de tweede Graaf van Portland. De Portland Vaas was de grote bron inspiratie voor Josiah Wedgwood. De vaas staat sinds 1945 in het Brits museum.

Sinds de zeventiende eeuw gingen vanuit heel Europa kunstenaars naar Italië om de kunstwerken van de grote meesters te bestuderen. Veelal op eigen kosten maar soms als gepriviligeerde winnaar van de Prix de Rome. Deze prestigieuze prijs voor jonge kunstenaars werd in Frankrijk in 1663 ingesteld en is later door andere landen overgenomen. Koning Lodewijk XIV gaf de winnaar een stipendium waarmee de winnaar vier jaar in Rome kon werken.